Yapay Zeka ve Sanat Röportaj Serisi: Dr. Feride Çelik

Sanat alanında özellikle son zamanlarda gündemde olan yapay zeka ve sanata olan etkisi hakkında sanat dünyasının değerli isimleriyle ARTtv olarak bir röportaj serisi oluşturduk. Röportaj serimizin ilk konuğu: Dr. Feride Çelik

- Yapay zeka ile yapılan eserler hakkında ne düşünüyorsunuz? Türkiye bu konuda hangi noktada?

Sanatçının yapmak isteyip de yapamadıklarına sonsuz imkanlar sunarak bambaşka fikir ve çalışmaların ortaya çıkmasına yardımcı olması adına yapay zeka ile yapılan bazı sanat eserlerini başarılı buluyorum. Türkiye’nin bu konuda giderek iyi bir noktaya geldiğini ve geleceğini düşünüyorum. Şu ana kadar ortaya çıkan yapay zekanın ürettiğim sanat eserlerini ve bu çalışmalardan oluşan sergileri ilgiyle izliyorum. 

- Veri tabanına sadece fotoğrafik imajlar yüklenen söz konusu cebirsel algoritma, ne türden bir sanat ürünü yaratabilir? Sizce bu bir sanat ürünü müdür?

Yapay zekaya sanat üretmenin sadece fotoğrafik verileri vermek ve söz konusu algoritmaların üretmesini istemek kadar kolay olabileceğine inanmıyorum. Zaten sanat piyasamızın da basit verilerle yapay zeka tarafından üretilen çalışmaları görüyor ve eleştiriyoruz. 

Yapay zeka ile sanat üretmek hem teknik bilgi ve becerinin hem de sanatsal yeteneğin, alt yapının bir sonucudur. Dolayısıyla yapay zekanın bu kapsamda ürettiği bir çalışmayı sanat ürünü olarak kabul ediyorum.

Sanat her çağda teknolojik gelişmelere bağlı olarak değişir ve dönüşür. Bu durumu Walter Benjamin ‘“Teknik Olanaklarıyla Üretilebildiği Çağda Sanat Yapıtı” isimli makalesinde referans olarak alıyorum. Benjamin bu metninde sanatın teknolojik gelişmelerle birlikte üretiliş ve varoluş şekillerinin değiştiğini sorgular. Sanat yapıtının teknik aracılığıyla yeniden üretilmesini yeni bir olgu namına kabul eder. 

- Yapay zeka sanat dünyasını ikna etti mi yoksa daha ileri zamanda mı ikna olacak?

Yapay zeka ve sanat dünyasını haklar ve hukuksal boşluklar olmasından ötürü henüz ikna edemedi. Yeni sistemler makinanın üretimiyle ilgili yeni stratejiler ve kurallar koyarlarsa eğer ikna olabilirler. Bu duruma izleyerek tanık olacağız.

- Sanat ile yapay zeka ile üretilen sanat arasındaki farkı algılama konusunda ne düşünüyorsunuz?

Yapay zeka ile üretilen sanat eserlerinde duygusal anlamda yetersizlik görüyorum. İnsanın bazı durumlarda refleks ve davranışlarla kendini ifade edebilir. Makinalar henüz bunu öğrenemedi ama yeni araştırmalarla öğrenebilir. 

- Sanatçıların yapay zekayı kullanmaları hakkında görüşleriniz neler?

Daha evvelde belirttiğim hem kolaylaştırdığı hem de yaratıcılığa sonsuz imkanlar verdiği için sanatçıların yapay zekayı kullanmalarını onaylıyorum.

- Huelsenbeck’e göre: “Sanatın ölümü, sanatın kitle toplumunda sürekli olarak eğlence ile karıştırılmasıyla ilgilidir. Kitle insanın sanatı nötrleştirmesinin bir başka yoludur bu. Sanattan zevk alması için onu sıradanlaştırması gerekir.” her gün gözümüze gelen binlerce görüntü üzerinden düşünülecek olursa bu konuda sizin fikriniz nedir?

1989 yılından itibaren ‘çağdaş sanat’ diye bir kavram çıktı ve bu sanat türü modern sanattan kopuş yaşadı. Huelsenbeck’in de belirttiği bu görüş dünya konjonktürünün sanata yön veren küresel etkisidir. Sanat pratikleri ve çağdaş sanatın pratik, malzeme, içerik olarak her şeyi içerebilen, her şeyi sanat olarak sunabilen yapısını ortaya çıkarttı. 

- İnsanlığın bilim ve teknolojideki olağan gelişiminin dışında, sanatın insani yanı düşünüldüğünde; sanat ve hayat algımızda ne yönde değişim ve dönüşüm yaratacağını düşünüyorsunuz?

Sanat yüzyıllardan beri toplumlar üzerinde olumlu etkiler yaratmıştır ve yaratmaya devam edecektir. 

- Bir sanatçı eseri üretirken sadece sonuçtan değil bir yaratım sürecinden oluşur. Sanatı birikimlerini, duygularını, üzüntülerini vb sanatına aktarır. Yapay zekâ resimleri, bizlerde sanat eserleri kadar heyecan ve hayatı anlama-algılama noktasında bir dönüşüm yaratacak mıdır?

Daha öncede belirttiğim gibi ancak makinalara duygular öğretilirse yapay zeka bizleri daha iyi anlayacaktır.

- Nasıl bir dijital dönüşüm isterdiniz?

Dijital dönüşümlerin insanlığa fayda sağlayacağı, toplumları daha uygar bir hale getireceği ve en önemlisi insanca yaşamayı mümkün kılabileceği bir dünya yaratmalarını isterim.

 

Röportaj: Özge Kahraman