Kalıntıların Şifası  

30 Eylül - 30 Kasım 2023

Zeyrek Çinili Hamam 

Küratör: Anlam de Coster

Zeyrek Çinili Hamam, kuruluşundan yaklaşık 500 yıl sonra asıl işlevine yeniden kavuşmaya hazırlanırken, hamamın iç mekânları ve Bizans sarnıçlarını kapsayan bir güncel sanat sergisine ilk ve son defa ev sahipliği yapıyor.

Küratörlüğünü Anlam de Coster’in üstlendiği Kalıntıların Şifası (Healing Ruins) sergisi, hamamın özenli bir arkeolojik kazıya dönüşen 13 yıllık restorasyon sürecinden ilham alıyor. Türkiye ve yurtdışından 22 sanatçının yer aldığı ve mekâna özgü yeni yapıtlar da içeren sergi, 30 Eylül–30 Kasım 2023 tarihleri arasında ziyaret edilebilir.

Healing Ruins, tarihi kalıntıların keşfi ve onarımı sırasında açığa çıkan katmanların, bizi bireysel ve toplumsal düzeyde dönüştürebilme olasılıklarını araştırıyor.

Üçlü anlam taşıması sebebiyle tam çevirisi mümkün olmayan İngilizce sergi başlığı Healing Ruins, kalıntıların (ruins) kendiliğinden şifalı (healing) olmasını vurgulamaktan ziyade, tarihi, toplumsal ve ruhsal harabeleri (ruins) onarma eyleminin (healing) üzerimizdeki iyileştirici etkileri üzerine düşünmeye davet ediyor. İngilizce başlığın ilk bakışta pek akla gelmeyen üçüncü okuması olan “İyileşmek Harap Eder” ise, hamam ritüellerinde olduğu gibi, arınmanın, yaratmanın ve onarımın ancak meşakkatli süreçlerden geçerek mümkün olabileceğini ima ediyor.

Sergiye katılan sanatçılardan Francesco Albano, Adrian Geller, Alice Guittard, Başak Günak, Maryam Hoseini, Ahmet Doğu İpek, Lara Ögel, Zoë Paul, Daniel Silver, Panos Tsagaris, Ezgi Türksoy ve Elif Uras hamamın tarihi, mitolojisi ve mimarisine yanıt veren, mekâna özgü yeni işler üretti. Sergide ayrıca Erol Akyavaş, Mehtap Baydu, Hera Büyüktaşcıyan, Dorothy Cross, Candeğer Furtun, Cecilia Granara, Renée Levi, Maude Maris, Ayça Telgeren ve Marion Verboom’un yapıtları da yer alıyor.

Bireysel ve kolektif bellek kalıntılarını gün yüzüne çıkaran sanatçılar, psikanalizden simyaya uzanan pek çok referansla Çinili Hamam’ı zihinsel kazı alanlarına dönüştürüyorlar. Zaman içerisinde kaybolan ve unutulan efsaneler, fısıltılar, yankılar, şiirler, tenler, ritüeller, çiniler, devşirme malzemeler, mimari öğeler, semboller, sırlar, aşklar, kutlamalar, sohbetler, acılar, umutlar ve hayaletler bu sergide heykeller, resimler, çizimler, fotoğraflar ve yerleştirmelere konu oluyor.

Hamam tensel zarımızı dış dünyadan koruyan, bu zarın dış dünyaya yenilenmiş olarak açılmasını sağlayan, mermerden koruyucu bir kabuk gibi. Binlerce yıldır süregelen arınma, temizlenme, yenilenme ve hatta kefaret ritüelleri için bir portal olarak işlev gören zamansız bir mekân. İlk kertede hamamlar sadece şifalı sularla ilişkilendirilse de dört elementin diğer üçü, ateş, hava ve toprak da hamam ritüellerinde suyla ahenk içinde bir araya gelerek dönüştürücü, hatta simyevi bir rol oynuyor. Hamamın sembolik alanında ise elementler bilinç ve bilinçdışı alanların etkileşimini yansıtan metaforlar olarak işlev görüyor. Bu tarihi hamamın eşiğinden geçtiğimizde, söz konusu dört unsurun yarattığı çoklu duyusal deneyim (sinestezi) sergide de kendini hissettiriyor.

Işığa ulaşmak için karanlıktan geçmenin ve iyileşmek için ıstırapla yüzleşmenin gerekliliği gibi, hamam mitlerinin merkezinde de tezatlıklar yer alıyor. Sergide yer alan işler de bizi cennet ve cehennem, arınma ve günah, mahremiyet ve kamusal alan, ruh ve ten, kahramanlık ve gaddarlık, düş ve kâbus, acı ve zevk, iyi ve kötü gibi zıtlıklar arasındaki muğlak suları ve ateşten damlaları keşfetmeye davet ediyor.

Sanatçılar: Erol Akyavaş, Francesco Albano, Mehtap Baydu, Hera Büyüktaşcıyan, Dorothy Cross, Candeğer Furtun, Adrian Geller, Alice Guittard, Başak Günak, Cecilia Granara, Maryam Hoseini, Ahmet Doğu İpek, Renée Levi, Maude Maris, Lara Ögel, Zoë Paul, Daniel Silver, Ayça Telgeren, Panos Tsagaris, Ezgi Türksoy, Elif Uras, Marion Verboom