Şükran Moral & VALIE EXPORT

Despair & Metanoia

12/09/2013 - 26/10/2013

Galeri Zilberman                 


20 yılı aşkın süredir, Şükran Moral ve VALIE EXPORT performans sanatının tanimini bizim icin şekillendirmiştir. Her ikisi de alışılmadık işler üretse de (feminist ve aktivist stratejilerden oluşan bir karışım) bugüne kadar hiç tanışmamışlardı. Bu iki sanatçının çalışmaları, sanatsal soylemlerini öne çıkarmak ve işledikleri konuların evrenselliğini vurgulamak amacıyla curate edilmis bir ortak sunumla ilk kez birlikte sergilenecek.


Şükran Moral kariyerinin başından beri cinsiyet konusunu işlemektedir. Sanatçı, Türk toplumunda kadınlık ve kadının rolü konusunda yerleşmiş kabulleri sorgulamaktan hiçbir zaman çekinmeyen, cinselliği konusunda özgüvenli bir kadın olarak tanınmıştır. Moral'ın tartışmalı performansları ve yıkıcı stratejileri hetero-kuralcı toplumsal baskıya birer meydan okumadır. En iyi bilinen performanslarından “Hammam”da (1997) sanatçı, erkeklere ayrılmış bir hamamda kadınlara ait bir alanı geri kazanmaktadır. Bir diğer ünlü performansı “Bordello”da (1997) ise Moral bir genelevdedir ve otomatik olarak fahişe zannedilmiştir. Her iki çalışma da sosyal önyargıyı, cinsiyet streotiplerini ve cinsel hoşgörüsüzlüğü eleştirme amacı taşır.


Performanslarının yarattığı tartışmalar sebebiyle sanatçı birçok kez sosyal dışlanmışlık, alay ve hatta ölüm tehditleriyle karşılaşmış, ancak cesaretini ve sanatın hem kutsal hem de kafir karakterine olan inancını hiçbir zaman kaybetmemiştir. Carmiha gerilmeyle ilgili isi sergilemeyi secmesi de bu baglamdadir. Bu imge Moral'ın bir sanatçınin hayatina bakışının ideal bir örneğidir, fakat aynı zamanda çarmıh imgelemesinin bilerek yapılan bir sahiplenmesidir. Tek farkı, bu sefer çarmıha gerilen bir kadın (Moral)dır. Daha az kışkırtıcı bir eser olan “Despair” (Çaresizlik) ise serginin en onemli ana islerinden biridir. Bu eser denizin ortasında bir teknenin içinde, daha iyi bir hayat arayışında olan bir grup yasa disi göçmeni gösterir. “Despair” Moral'ın anlatı ve dokunaklılık konularındaki ustalığını yansıtır. İmge ve sesin ahenkli birlikteliği ve Moral'ın anlatımdaki iktisatı bu ustalığını öne çıkartır. Bu işteki en önemli nokta ise Moral'ın duyguyu güçlü bir benzestirme araci olarak kullanarak kişisel ve politik olanı ifade etmesidir.


VALIE EXPORT'un çalışmaları, kadınlığın yeniden tanımlanmasında (kadın cinselliğinin tartisilmasi, kadınlarin olanak alanlarını çürüten güç yapılarının açığa çıkartılması) önemli rol oynamıştır. Sanatçı beklenilen cinsellik kavramları içine kazınmış kadın vücudunu, sahiplenme ve temsil, belirten ve belirtilen, hakimiyet ve yabancilasma arasındaki ortaklık ve bağlantılara değinmek amacıyla şiirsel ve tartışmalı bir şekilde kullanmıştır. Buna örnek olarak, sanatçının, 1981 tarihli “Body Configuration” serisindeki iki adet büyük ölçekli fotoğrafı ve 70lere ait, sanatçının, vucudunu, sarildigi anitsal yapiya zerafetle yasladigi, kadın vücudu ve kamusal alanda performans sanatı konusunda tartışma açan ender klasik baskı örnek gösterilebilir.


“Metanoia”, VALIE EXPORT'un 1970lerden günümüze kadarki 29 performansının videolarini içeren bir enstalasyondur ve yine serginin en önemli islerinden biridir. VALIE EXPORT performans sanatı tarihinde çığır açan bir sanatçı olmakla beraber, film ve video kullanımında da öncüdür; onu bu alanlara çeken ise, diğer mecraların aksine bunlarda erkek hegemonyası mirasinin olmamasıdır. Bu nedenle, sanatçının film ve videoya olan bağlılığı onun feminizme olan etkin bağlılığı ve değişik dillerle (vücut dili, yapısalcılık ve cinsellik siyasetini birleştirerek, tabii ki) deney yapma arzusunun bir uzantısıdır. Sanatçı bu konuda şöyle konuşmuştur: “Video bana bir feminist sanatçı olarak vücut-farkındalığının dile getirilmesi konusunda çok ozgurce çalışma olanağı verdi.”


Metanoia ismi Yunanca'dan gelir ve çeşitli anlamlara gelir: meta (sonra, sonrası, ötesi) + noia (Yunanca nous = akıl), aklın ve mantığın ötesindeki bir şeyi ima eder. Günümüz Yunanca’sında bu sözcük 'kefaret' (gunahtan arinma) anlamına gelir ve Moral'ın da sanat inancındaki gibi sanatın adeta “dinsel” bir yönünü ima eder. Gösteriye dahil olan, sanatçının erken donem performans videolarından biri olan “Man & Woman & Animal”da (Adam & Kadın & Hayvan) (1970-73) sanatçı, cinsiyetin dini ve tarihsel inşasını, ikiciliğini ve din merkezli güç mekanizmalarını inceler. “Cuts/Elements of Observa- tion” (Gözlemleme Kesitleri/Parçaları) (1973), “Hyperbulia” (Aşırı İsteklilik) (1973) ve “Syntagma” (Sentagma) (1983) ve birkaç video-şiir, video ve performans sanatının deneysel dilini vurgular.

Müzik: Müzikotek