Leonardo Da Vinci ve Başyapıtlarından Kayalıklar Bakiresi | Yazan Nurdan Ateş

Rönesans döneminin büyük mimarı, mühendisi, mucidi, matematikçisi, anatomisti, botanikçisi, müzisyeni, heykeltıraşı ve ressamı büyük usta Leonardo da Vinci, 2019 yılında ölümünün 500.yılı sebebiyle dünyanın pek çok ülkesinde çeşitli etkinliklerle anıldı. Bu etkinliklerden biri de London National Gallery’de ki “Leonardo Experience a Masterpiece“ sergisi...

Büyük ustanın başyapıtlarından biri olan “Kayalıklar Bakiresi” üzerinde 15 yıl süren detaylı incelemeler sonucu ortaya çıkan bulguların sergilendiği deneysel bir sergiden bahsedeceğim.

Büyük usta Leonardo Da Vinci çalışmalarını askeri mühendislik ve inşaat mühendisliği üzerine yapma hayali ile Milano’ya gelir ama üstlendiği görevler yine heykeltıraşlık, ressamlık ve kilise tasarımlarında danışmanlık olur. Milano’da çalışmalarını Predis kardeşler ile birlikte sürdüren ustaya Confraternity of the Immaculate Conception (Lekesiz Gebelik Kardeşlik Cemiyeti ), San Francisco Kilisesi için sunak panosu resmetmesini teklif eder. Siparişin şartları ve talimatlar çok katıdır. Bakire Meryem’in kıyafeti kızıl üzerine altın sırma işli kumaştan olacak ve resmin üstüne ince vernik kullanılacak. Bebek İsa ise, çevresinde yağlıboya ile kusursuz hatasız görünümlü melekler ve 2 kahin olarak resmedilecekti.

Leonardo ise talimatları görmezden gelip Bakire Meryem, bebek İsa ve çocuk şeklinde Vaftizci Yahya ve bir melek seçip kahin figürü çizmedi. Genelde yaptığı çalışmaların yarım kalması ile ünlü dahi ressam siparişi bitirir ama talimata uygun resmetmediği için bir türlü parasını cemiyetten tahsil edemez. Çünkü cemiyet Fransisken Doktrini Lekesiz Gebelik’i (Meryem‘in bakire iken hamile kalması) yücelten bir resim istemişti. Ama usta Lekesiz Gebeliği çağrıştırmayan, merkezde Bakire Meryem‘in olduğu ama esasında Floransa’nın koruyucu azizi Vaftizci Yahya’ya dikkatlerin odaklandığı, kıvırcık saçlı androjen görünümlü melek, ellerini birleştirerek İsa’yı işaret eden bebek Yahya ve kutsama işareti ile karşılık Bebek İsa yer almaktadır. Meryem’in eli koruyucu bir şekilde Yahya’nın omuzunu kavrarken diğer eli İsa’nın tepesindedir. 1485’te tamamlanan resim, verilen ücret konusunda taraflar fikir birliğine varamayınca, kiliseye hiç teslim edilmeden bir rivayete göre zengin bir müşteriye yada Fransa Krali XII Louis ‘e satılır. Nihayetinde son durağı Louvre Müzesi olur.

Bir müddet sonra taraflar, ücret konusunda anlaşmaya varırlar ama ortada resim yoktur. Bunun üzerine 1491 yılında Da Vinci ve Predis kardeşler 2.versiyon üzerinde çalışmaya başladılar.

[[Video:https://data.arttv.com.tr/ekav/temp/mp4/2019/12/3/3874.mp4

Bir rivayete göre çalışmalarında belirli bir disiplini sağlayamayan Da Vinci bu eseri resmetmeye başlamış ama kendisinin bitirmemiş olduğu iddia edilir. Kilisenin 1813‘te yıkılması ile kurtarılan ve 1880’de Ulusal Galeri’ye getirilen resim üzerinde bir çalışma başlatılır. 2005 yılında başlatılan çalışmada, resmin aslında Da Vinci’nin elinden çıkmadığı, altında çizilmemiş kısmın bulanabileceği düşünülüyordu. Infrared Reflectography denilen teknikle büyük bir titizlikle sürdürülen çalışmalarda hem resmin Leonardo’nun elinde çıktığı tespit edilirken aslında daha büyük bir sürprizle karşılaşıldı. 15 yıl süren uzun çalışmaların sonucunda resmin altındaki katmanlarda ustanın başka bir kompozisyondaki taslak çizimine ulaşıldı. Yapılan bu detaylı araştırmalar ve Büyük Usta’nın kullandığı tekniklerin incelendiği bu sergi 4 kısımdan oluşuyor.

Salona ‘The Mind of Leonardo’ ile giriliyor. Çalışmalarının gizliliği açısından tuttuğu notlarda, yazılarında, çalışmalarında yansıma tekniği kullanan sanatçının ‘Kayalıklar Bakiresi’ resmini betimlediği kayalık manzarası üzerinde fikirlerini ayna yüzeylerde görüyoruz.

Beni en çok etkileyen sözü “Study me reader, if you delight in me, because in very rare occasion will I be reborn in this world.” (Benden zevk alırsanız beni çalışın, inceleyin; çünkü nadir de olsa bu dünyaya tekrar geleceğim.)

2.bölüm sanatçının temsili stüdyo ortamında ‘Kayalıklar Bakiresi’ ile ilgili araştırmalar, incelemeler yer almaktadır. Resmin ilk ve 2. versiyonları arasındaki önemli farklar, üstü astarlanarak değiştirilmiş ilk taslak çizim hakkında bilgiler verilmekte.

Yüksek çözünürlükte incelendiğinde Bakire Meryem’in sol yanağında görülebilen el izleri kime aittir bilinmez ama teknoloji yardımı ile bu başyapıt hakkında başka bir detaya daha ulaşılmış.

3.bölümde ise büyük ustanın sıklıkla kullandığı Chiaroscuro denen ışık ve gölgelemeler tekniği ile deneysel bir çalışma ortamı. Da Vinci‘nin resimde derin ve dramatik efektler katmak için ışık ve gölgelerden nasıl yararlandığını izleyenler figür üzerinde deneyimleyebiliyor.

4.bölümde ise Milano’da olduğu düşünülen San Francisco Kilisesi ve resmin bulunduğu sunak tasvir edilmiş.

15 seneye uzanan incelemelerin sonucunda elde edilen son bilgilerin paylaşıldığı, Büyük Usta Leonardo da Vinci‘nin “Kayalıklar Bakiresi“ sergisi 26 Ocak 2020 tarihine kadar Londra Trafalgar Meydanı'nda National Gallery’de görülebilir.

Yazı: Nurdan Ateş

Yazı ve Fotoğraflar: Nurdan Ateş