Modern Heykel Sanatının Öncüsü Auguste Rodin Tate Modern‘de | Yazan Nurdan Ateş

Modern heykel sanatının öncüsü Auguste Rodin, The Making of Rodin sergisi ile Tate Modern‘de. Tate Modern ve Musée Rodin organizasyonu sergide, Rodin’in heykeli yapım aşamasında kili ve çamuru işleyişi, parmaklarıyla kile kattığı ruh, eseri oluşturan birbirinden farklı unsurları bir araya getirme biçimi sergileniyor.

1839 fotoğraf makinesinin icadı ile sanat kavramında kökten değişiklikler yaşanmaya başlamış, sanatçılar doğayı taklit etmek, kopyalamak yerine onu yeni bir biçim ve estetikle yorumlamayı tercih etmişlerdir. Rönesanstan beri gelen resim ve yontu sanatı ile ilgili tüm bilgileri, kuralları, teknikleri biçim ve içerik olarak, bazen reddederek, kimi zaman kendi süzgeçlerinden geçirip yeni bir üslupla sanat tarihinde yeni bir dönemin açılmasına, Modernizm‘in başlamasına sebep olmuşlardır.

Modern heykel sanatının öncüsü Auguste Rodin’de işte bu dönem Paris’inde 1840‘da dünyaya gelir. Bir polis müfettişinin oğlu olan Rodin‘in desen konusudaki yeteneği, ailesinin dikkatini çekmiş, onu La Petite École ismi ile bilinen desen okuluna yazdırmışlardır. Orada heykeli keşfeden sanatçı, École des Beaux-art başvurmuş ama reddedilmiştir. Bu sırada dekoratif duvar süsleme ustalarının yanında çalışırken bir yandan Louvre Müzesi’nde, antik dönem yapıtlarının desenlerini çizer. 1864’te Rokoko tarzı ile bilinen, Fransız Heykeltraş Albert Carrier -Belleuse atölyesinde çalışmaya başlar. İlk çalışması, ustasının tasarladığı ‘Piedestal des Titans’ çalışmasındaki titanlar Rodin tarafından yapılmıştır. Bu dönemde atölyesinde çalışan Bibi’nin Kırık Burunlu Adam heykelini yapar. Heykel sanatçının bilinen ilk eseri olması sebebiyle çok önemli olup, bu heykele yöneltilen olumsuz eleştiriler, sanatçıyı akademik anlayıştan uzaklaştırmıştır. Bu dönemde atölyesine modellik için gelen  Rose Buuret ile beraber olur ve bu beraberlikten oğulları dünyaya gelir. 1875’te İtalya’ya, çok sevdiği Michelangelo’nun eserlerini incelemeye gider. İtalya’da ustanın eserleri karşısında “Louvre’da antik yunan heykellerini inceleyerek öğrendiğim her şeyi Michelangelo yerle bir etti” der.

The Kiss, Le Baiser 1901-4

Salonun girişinde bizi sanatçının Kiss adlı eseri karşılıyor. Sanatçının tam ölçekte çalıştığı 3 versiyonundan biri. Pek çok çalışmasında olduğu gibi kendi çamur versiyonunu hazırlayıp, mermere yontu işini zanaatkarlara yaptırır. Dante’nin ‘İlahi Komedya’ isimli eserinde bahsi geçen Paolo Malatesta ve Francesca Rimini’nin tutkulu ve yasak aşkından esinlenerek yaptığı çalışması... Hikayede Francesca ve Paolo (Francesca’nın eşi Giovanni’nin ufak kardeşi) Kral Arthur’un eşi Kraliçe  Guinevere ve baş şövalyesi Lancelot arasındaki yasak aşkı anlatan kitabı okurken aralarındaki çekime dayanamaz ve beraber olurlar. Bunu öğrenen Giovanni ikisini öldürür ve cehenneme giderler.

 

L’Age d’Arain

Sanatçının en önemli eserlerinden Tunç Çağı (L’Age d’Arain) ile devam ediyoruz. Rönesans dönemi ustalarını aratmayacak sağlam ve inceliklerle bezenmiş bu eserle sanatçı eserin modelin kalıbı  dökülerek yapıldığı iftirasına uğrar ve Paris salonuna sergiye kabul edilmez. Figürüne modellik yapan genç  Belçika‘lı asker Neyt ile heykel arasındaki anatomik farklıları göstermek ve eserin kalıptan  yapılmadığını kanıtlamak için fotoğrafçı Marconi ile hem canlı modeli hem de heykeli fotoğraflayıp sunmasıyla sergiye kabul edilir ama yine de devlet tarafından satın alınmaz. Bu suçlama Rodin üstünde etkisi büyük olur ve klasik heykel ve idealleştirilmiş güzelliğin geleneklerinden ayrılır.

Küçük yaşlarda heykelle tanışan Rodin ilk karşılaşmasını şöyle anlatır; ”Kolları, kafaları ve ayakları farklı birer parça olarak algıladım ve sonra figürü bir bütün olarak ele aldım.” şeklinde ifade eder. Çağdaşı pek çok heykeltraş için yontulmuş kil, içine bronz veya alçı dökülecek kalıbı oluşturmak için kullanılır, sonrasında çoğu zaman kaybolurdu. İşin içine dökümhane ve başka zanaatkarlar girmesiyle bir heykel pek çok elin bir sonucu olarak ortaya çıkar ve asıl kalıp önemsenmezdi. Bir kez yontulmuş kilden çıkarılmış olsa da, alçı heykellerini çoğaltma ve yeni kompozisyonlar elde etmek, yeni birleştirme fırsatlarına izin verdiği için Rodin tarafından ayrıcalıklıdır. Bu nedenle Rodin heykel pratiğinin bir örneği ve elinin bundaki merkezi rolü olarak alçılarını sergilemeyi tercih etmiştir. Çamur modellerinden yapılmış birden fazla alçı kalıpları sayesinde eserlerini birçok kez değiştirebilmesine ve gözden geçirebilmesine olanak sağladı. Rodin için çok önemli olan bu alçı kalıplar 20.yy’a kadar geleneksel malzemelerdeki eserler kadar önemli kabul edilmedi.

The Thinker

Rodin’i tanımayanlar bile, sanatçının ‘Düşünen Adam’ heykelini bilirler. Heykelin Türkiye‘de bambaşka bir anlamı vardır. Bakırköy’lü ressam ve heykeltraş Kemal Künmat 1932’de Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları hastanesine yatar, hastanede kaldığı sürede Düşünen Adam heykelinin benzerini yapmaya karar verir ve yapmaya başlar. Birtakım aksilikler nedeniyle eser yarım kalır. Hastaneye yatan Mehmet Pişdar heykelin kalan kısmını tamamlayarak 1951‘de açılışı yapılır.

Gelelim eserin orjinaline. Sanatçı, Dekoratif Sanatlar Müzesi tarafından ‘Cehennemin Kapıları’ eserinin yapılması için teklif alır. Bu yapıtı oluşturken konu kaynağı Dante’nin İlahi Komedya’dır. Sanatçının tamamlanmadığını düşündüğü eserinin yapımı 40 yılını alır. 

 

Musée de Orsay’da geçmişte çektiğim Porte de I’Enfer 1880-1917

Bu eserin en üstünde gördüğümüz cehennemin karanlıklarını izleyen Dante’yi temsil eden heykel, buradan ayrılarak tek başına sergilenir. Bu heykeli diğer çağdaşı çalışmalardan ayıran temel özellik izleyiciye verdiği yoğun duygu ve bir mermer yontunun etrafını saran bu psikolojik hal... Bu nedenle modern dönem heykelin en önemli yapıtlarından biri olarak kabul edilir.

 

The Three Shades, 1886

Yine kapıların üstünde cehennem bakan 3 figür ayrı olarak çalışılmış.

 

The Walking Man, 1907 büyük versiyonu

Rodin’in ‘Vaftizci Yahya’ heykelinin bir başka yorumu ,Yürüyen Adam. Rodin bir heykele başlamadan önce konu hakkında bol desen çizerek çalışır. Karar verdiği zaman kil ve alçı ile 3 boyutlu hale gelen eser bronza dökme veya yontma aşamasında zanaatkarlar devreye girer. Parçalama ve birleştirme ile adeta bir yapboz gibi eserlerden pek çok çeşitlemeler yapar. Esere yakından bakıldığında parçaları birleştirilmiş noktaları görülür.

 

Balzac, 1898

Rodin’in en sansasyonel çalışmalarından çıplak olarak tasarladığı Balzac ve Victor Hugo heykelleridir. Edebiyatçılar Birliği ısmarladığı Balzac heykelini sonra giydirse de Fransız sanat çevreleri eser  hakkında fikir ayrılığına düşer. Sanatçıya en büyük destek Emile Zola ‘dan gelir.

 

Sanatçının çalışma pratiği ile ilgili detaylar. Atölyesinde çalıştığı binlerce figürden bir kısım. Rodin onlara ‘abattis’(sakatat) demeyi tercih ederdi. Her uzuvdan çoklu alçı kalıpları üreterek çalışan sanatçı, modelleri fotoğraflamak için fotoğrafçılardan yararlanırdı. Musee Rath‘da  1896 yılında bir sergisinde eserlerin yanına bu fotoğraflarıda sergilemiştir.

  

Camille Claudel maskı, Pierre de Wissant sol eli 1900

Ve Farewell (Veda) 1905

1883 yılında heykeltraş Camille Claudel ile tanışır. Hem model hem asistanı olarak çalışmaya başlayan genç kızla aralarında ilişki başlar. Rodin evli olmamakla birlikte uzun süreli bir birlikteliği ve o birliktelikten bir çoçuğu vardır. Rodin için bir heves olarak başlayan bu ilişki maalesef genç ve yetenekli genç kızın sonunu hazırlar. Hamile kalan genç kız önce bebeğini sonra aşık olduğu erkeği kaybeder. 1913‘te akıl hastanesine yatırılan genç kız, ölene kadar orda kalır. Birlikte çalıştıkları sürede ‘Cehennem Kapıları’ üzerinde çalışan Rodin‘e yardım ettiği hatta çoğunlukla Camille‘nin yaptığı söylenir.

Yüzyıl Savaşları sırasında Fransa’nın Calais limanı İngiltere Kralı 3. Edward tarafından kuşatılır. Kral şehri koruyan vatanseverden altısının kellesi karşılığında, kasaba halkının canını bağışlamayı kabul eder. Eustache de Saint Pierre ve 5 kahraman bu görev için gönüllü olur. Bu kahramanlığı ölümsüzleştirmek için Calais Belediyesi bir anıt sipariş eder. Rodin bu kahramanlığı tek bir kişi üzerinden ölümsüzleştirmek yerine grubun toplu fedakarlığını tasvir etmeye karar verir. Başlangıçta yüksek kaide üzerinde sergilenmesi planlanan eser daha sonra kaideden arındırarak erişilmezlikleri yerine ortak insanlıklarını vurgu yaparak anıtsal heykelde bir devrim yarattı. Eserin bir bronz dökümü Westminster Parlementosu yanında Victoria Tower Gardens‘ta sergileniyor. 

 

Sanatçının azda olsa resim çalışmalarının sergilendiği bölüm. 1889‘da  çalışmalarını, empresyonizmin öncüsü Claude Monet ile birlikte birlikte sergilemişlerdir.

Study Movement, known as dance Movement, 1911

Rodin, hareketi ve vücudun iç dinamiklerini incelemek için çizimi kullandı. Modellerine stüdyosunda sabit pozlar vermelerini söylemek yerine, özgürce hareket etmelerini isterdi. 1890’lardan sonra öncelikle kadın figürlerine odaklanmıştır. 

Helen von Nostitz,1902

Alman aristokrat yazar Helen von Nostitz sanatçının sergisini ziyaret eder ve “Işık dalgaları mermeri kaplıyor gibiydi. Hayatımda ilk defa bir heykel parçasından bu kadar derinden etkilendim, gözlerim doldu” diyerek Rodin’in sanatına olan hayranlığını dile getirir. Kalıcı dostluk kurarlar ve hem kendi hem de ailesi için pek çok heykel sipariş eder. 

Ohta Hisa, Hanako 

Aktris ve dansçı Ohta Hisa, Hanako ismi ile ünlüdür, Avrupa’ya geldiğinde 33 yaşında ve  hala tanınmamıştı. Bir performansı sırasında sahnede  geleneksel Japon intihar ritüeli harakiriyi sergilediği sırada yüzündeki ızdırabın görüntüsünü yakalamaya çalıştı. Rodin müzesinde Ohto’nun 50’den fazla büst maskı yer alır.Genelde ellere, kollara ve harekete odaklanan Rodin Ohto’nun yüzünün tasvirine yönelmiş.

Modern heykelin öncüsü Rodin’in müthiş eserlerini görmek için online bilet organize etmenizde fayda var. Sergi 21.Kasım ‘a kadar izlenebilir.

Yazı ve Fotoğraflar: Nurdan Ateş