Didem Özbek
İtici Güç
14 Mart - 2 Mayıs 2015
Galeri Zilberman

Sergi kelimesinin Türk Dil Kurumu sözlüğündeki birinci anlamına referans olarak kullanılan ‘Bir karpuz sergisi açabilmek için projeler yapmakta idi’ cümlesinin izini süren Didem Özbek zaman içinde ‘Kırmızı Bayrak / Mavi Bayrak / Beyaz Bayrak’ olarak özetlediği çok katmanlı projeler dizisini geliştirdi. Özbek bu proje serisinde bir sanatçının varlığını; yaratma, üretme, sergileme ve işini satma süreçlerini gerçekleştirebilmek adına kendini nasıl konumlandırdığını ve başarılı olabilmek için kurması zorunlu profesyonel ilişkileri, Sait Faik Abasıyanık’ın Bir Karpuz Sergisi başlıklı hikâyesi üzerinden kurgulayarak sorgulamayı amaçlıyor. Galeri Zilberman’ın proje alanında sergilenecek olan İtici Güç isimli yerleştirmesinde sanatçı projesinin ikinci aşaması olan Mavi Bayrak sürecinden üçüncü aşaması olan Beyaz Bayrak sürecine geçiyor. Korkularını yenebilmek adına göstermek zorunda olduğu cesaret, kabullenme ya da teslimiyet gibi yıpratıcı duygularla tıpkı Bir Karpuz Sergisi hikayesindeki dilenci ve mesen misali bir kenardan denize girerek ya da denizi izleyerek yüzleşiyor.

Mayıs-Haziran 2012’de SALT Galata’da gerçekleştirdiği bir yayın, yerleştirme, performans ve tartışma dizisiyle kısaca Kırmızı Bayrak dediği projesinin ilk aşamasını gerçekleştiren Özbek, Bir Karpuz Sergisi hikayesinin ilk kez yayınlandığı 20 Mayıs 1936, Çarşamba tarihli Kurun gazetesinin üzerine müdahalede bulunarak, 76 yıl sonra 20 Mayıs 2012, Pazar günü 1000 kopya olarak yeniden yayınlamış ve 1936 gündemini günümüz gündemine bağlayacak bir Pazar İlavesi’ni Mayıs 2013’te yayınlamak üzere çalışmalara başlamıştı. Ancak ülke gündemindeki beklenmedik değişiklikler 1936 tarihli Kurun’da da etkisini gösterdi ve sanatçı kurduğu ilişkileri güncellemeye karar verdi. 2014’ün ilk yarısındaysa tıpkı açmak istediği karpuz serginin tüm detaylarına vakıf olsa da bunu gerçekleştirmek yerine yüzmeyi tercih eden dilenci gibi Özbek de gerçekleştirmek istediği yayına odaklanmak yerine olimpiyatlara hazırlanır gibi Boğaziçi Kıtalararası Yüzme Yarışları’na katılma hedefine öncelik verdi. Bu süreçte spor ve sanat dünyasındaki rekabet ve sürekli zirvede olma baskısının benzerliklerini kendi üzerinde deneyimledi. Seçkin bir spor ya da sanat etkinliğinin öznesi olabilmek için sadece rekabet ve başarıya odaklanmak değil, yaptığın işten keyif alma duygusunu da işin içine katmak gerektiğini düşünen Özbek projesinin ikinci etabını kamusal alanı mavi bayraklı bir plaj gibi değerlendirerek Boğaz sularını dünyanın en temiz ve yüzülmesi keyifli deniziymiş gibi tarif eden kadınlı-erkekli bir grubun arasında var olarak, onların yaşam coşkusundan ve Sait Faik’in İstanbul sularında yüzmeyi çok seven dilenciyle meseninden ilham alarak kurguladı. Boğaz kıyısındaki bir kaldırım kenarında gerçekleştirmek istediği bu projesinin bürokrasi sarmalına takılıp kamuya açık bir programla gerçekleşme şansı bulamaması, sanatçının Boğaz akıntısında bir ileri bir geri yüzmeye devam ederek projesine itici güç kazandırmak ve kamusal alandaki yaratıcı çözümleri gözlemleyerek yeni işler üretmesini sağladı.

İtici Güç kafamıza adeta kazınan engellerin etkisini sürdürmesinde kişinin rolünü sorguluyor. Nerede takılıp kaldığımızı bir kaldırımda oturmuş düşünürken tüm bu yıpratıcı süreç içerisinde üzerine bastığımız beton kütlenin eriyip sonsuz bir kumsala dönüşebileceğine dikkat çekiyor. Yerleştirmede kullanılan Türkçe metin karşılaşılan engelleri, İngilizce metinse bunu aşabilmek için beyne işlenmesi gereken farklı yaklaşımlara işaret ediyor. Özbek’in İtici Güç yerleştirmesinin bir parçası olarak göstereceği Lodos isimli video çalışmasında, sanatçının üstesinden geldiğini sandığı korkularıyla hiç beklemediği bir anda yeniden karşılaşınca nasıl nefessiz kaldığını görüyoruz. Hepsi ilginç bir şekilde görme ve hissetme yetisinden yoksun, çoğu beyaz ya da solgun varlıklar arasında tek farkındalığa sahip canlı olarak ilerlemeye çalışan sanatçı korkularını etkisiz kılamadığı sürece hiç bir ortamda varlığını sürdüremeyeceğini düşünüyor. Bu video İtici Güç yerleştirmesi beraberinde, Galeri Zilberman’ın proje alanında 2 Mayıs 2015 tarihine kadar izlenebilir.
Müzik:Müzikotek