Sanatta Artırılmış Gerçeklik | Yazan Fulden Karayel Okumuş

SON YILLARIN ÖNE ÇIKAN SANAT DENEYİMİ: ARTIRILMIŞ GERÇEKLİK 

Günümüzde yaşadığı zamanın gelişmelerine ve yeniliklerine kayıtsız kalmayan çağdaş sanatçıların eserlerine taşıdıkları teknoloji olgusu dikkat çekiyor. Teknoloji, sanatın yeni kimlikler edinmesine ve yapısal değişikliklere uğramasına neden olurken görsel algı ve perspektifimizi değiştirdiği de bir gerçek. Örneğin artırılmış gerçeklik; sanatseverlere interaktif bir sanat deneyimi sunuyor.

Peki nedir bu Artırılmış Gerçeklik?

Artırılmış Gerçeklik (Augmented Reality) kısaca AR, sanal ortamdaki materyallerin içinde yaşadığımız gerçek dünyaya adapte edilmesidir. Cihazların cisim tanıma özelliği kullanılarak ses, fotoğraf, video, grafik veya GPS gibi sanal nesnelerin 3 boyutlu gerçek görüntülerini canlandıran, bu canlandırmaları duyusal veriler sayesinde gerçek dünya ortamı ile birleştirebilen ileri seviye bir teknolojidir.  Eserlerine dijital bir boyut katmak isteyen sanatçılar artırılmış gerçeklik uygulaması sunan Artivive, Arart gibi mobil uygulamaları kullanarak eserlerinin fotoğrafını yüklüyor. Daha sonra da çeşitli şeffaflık oranında sade dijital eklemeler yapabiliyor ya da daha ileri seviye teknoloji animasyonları seçebiliyorlar. Üzerinde çalıştıkları eserin dijital versiyonu hazır olduğunda, bu uygulama üzerinden eserin artırılmış gerçeklik özelliğiyle birlikte son hali akıllı telefon ya da tablet kullanan herkes tarafından görülebiliyor. Artivive sadece modern sanata yönelik değil. Aynı zamanda birçok klasik esere dijital özellik katılması konusunda müzelere de hizmet sunuyor. Sanatseverler artırılmış gerçekliğin içinde olduğu bir sergiye giderken mutlaka mobil uygulamayı yüklüyor. Uygulama, insanların sanat eserlerini sanal olarak değiştirmesine, statik görselleri hareketli görsellerle canlandırmasına izin veriyor.

Ahmet Rüstem Ekici

TEKNOLOJİ İLE SANATI BULUŞTURAN SANATÇILAR

AHMET RÜSTEM EKİCİ

Ahmet Rüstem Ekici, Hamam sergisinde kullandığı artırılmış gerçeklikle son günlerin en konuşulan isimlerinden. Eserlerinde sanat ve teknolojiyi birleştiren sanatçı hamamın toplumsal hafıza ve sosyal yaşamdaki temsiliyetini artivive aracılığıyla sanatseverlerle buluşturuyor.

SEMA TECEN

SO Art Project Kurucusu fizikçi-ressam Sema Tecen, "Yağlı boya bir tablomun üzerine 'artırılmış gerçeklik' uygulaması yapılmasına karar verdik. Bu Türkiye'de bir ilk, riskli bir yaklaşımdı ama yeni bir sanat akımının gelmesi için bu riski göze almak gerekiyor." diyor.

Hünkar Kasrı'nda 2019 başında sanatseverlerin beğenisine sunulan "Zamansız İstanbul" isimli sergide, Sema Tecen'in ilk kez artırılmış gerçeklik teknolojisiyle birleştirdiği "Bu Yüzden Zamansız" adlı çalışması yer aldı.

Sema Tecen

GÜVENÇ ÖZEL

Amerika’da yaşayan Güvenç Özel’in fiziksel ve dijital dünyalar arasında köprü kuran robotik enstalasyonu Cypher, TİM tarafından düzenlenen Türkiye İnovasyon Haftası kapsamında sergilenmek üzere Los Angeles’tan İstanbul’a getirilmişti. İnteraktif yumuşak bir robotik yüzeyi sanal gerçeklik ara yüzü ile birleştiren Cypher, fiziksel ve dijital dünya arasında üç farklı şekilde köprü kuruyor. Heykel sahip olduğu kızılötesi sensör dizisi ve nesnelerin yüzeye uzaklığını anlayan LIDAR teknolojisi sayesinde çevresinde yer alan insanın hareketlerini ve mesafesini algılayarak ona göre şekil alıyor. 

Sanal gerçeklik gözlüğünü takan kişiler adeta heykelin içine girerken heykeldeki binlerce sensöre temas ederek Cypher’ın alacağı şekli belirliyor. Üçüncü aşamada ise süper artırılmış gerçeklik kaskını takan kişi beyin dalgaları aracılığıyla heykelin kendisine dönüşüyor. Kişinin ruh haline, aklından geçenlere uygun olarak şekil alan heykeldeki yapay zeka tuttuğu kayıtlar aracılığıyla heykelin kullanılmadığı zamanlarda istenilen şekli almasını sağlıyor.

Güvenç Özel

ERSİN HAN ERSİN

Sanal gerçeklik deneyimleri yaratan sanat dünyasının başarılı ismi Ersin Han Ersin; Marshmallow Laser Feast adlı iki eserini şu anda OMM’da sergiliyor. Bir Hayvanın Gözlerinden (In the Eyes of the Animal) izleyicileri ormanı, yerlisi olan canlıların gözünden bakmaya davet ederken, Ağaca Övgü (Treehugger) ise bir Sequoia ağacının bakış açısından ormanı deneyimletiyor. Ersin Han Ersin: ’’ Başlangıç noktasında aslında doğayla alakalı hiçbir şey bilmiyorduk. Keşif yapmak için bir ormana gidiyorduk, işi nereye yerleştiririz diye bakıyorduk. Bir de bakıyorduk ki hiçbir şey hakkında bir fikrimiz yok. Yetiştiğimiz yerlerden ötürü, doğayla temasımız olmasına rağmen onu gerçekten anlama fikrine uzaktık. Dünyanın neresine giderseniz gidin, insanlar hala teknoloji konusunda heyecanlılar. Biz de o heyecanı kullanarak “Acaba insanların doğaya daha fazla ilgi duymasını sağlayabilir miyiz?” sorusuna cevap arıyoruz. Bir Hayvanın Gözlerinden’den gelen içgörüler inanılmaz iyiydi. İnsanların deneyimden sonraki mutlulukları muazzam bir şey. Onun üstüne doğru bir formül oluşturduğumuza karar verdik. Doğayı teknoloji ile beraber kullanırsak teknolojiyi daha insansı yapabiliriz düşüncesi ortaya çıktı.

Ersin Han Ersin

Sanal gerçeklik, empati konusunda artırılmış gerçeklikten herhalde bir numara daha büyük. Sebebi, başka bir insanın yerine kendinizi tam olarak koyabiliyorsunuz. Tam olarak o perspektiften görebiliyorsunuz. Peki başka bir canlının gözünden görebiliyor muyuz?’’Şu anda Sweet Dreams diye tüm duyularımızı harekete geçiren bir proje üstünde çalışıyor. Birkaç şefle beraber çalışıp tat duyusunu da katmak üzerinden şekilleniyor. Deneme sürüşlerinin birini Sundance’ta, birini New York’ta yaptı, izleyicilerle buluştu ve inanılmaz pozitif bir geri dönüş aldı.

Bir de uzun zamandan beri düşündüğü, aslında 2016’dan beri yavaş yavaş üzerine odaklandığı "Mycellium" konusu var. Mycellium da bütün ormanı birbirine bağlayan mantar ağı. Dünyanın her yerinde var olan, 5 kilometreye kadar uzayan, ve neredeyse borsa gibi çalışan – ağaçlardan bir takım mineralleri alıp diğer bitkilere götüren, o bitkilerden alıp o ağaçlara götüren, ve hepsinin arasındaki iletişimi sağlayan bir ağ. Bu "The Wood-Wide Web" diye geçiyor, ağaçların interneti neredeyse. Onunla alakalı bir proje üstünde çalışıyor. Bu senenin sonunda da ona başlayacak. Takipte kalın.

Edward Burtynsky

EDWARD BURTYNSKY

Edward Burtynsky, 2019’un başında Borusan Contemporary’de bulunan yerleştirmesinde sanatseverleri Akra’da bulunan bir araba hurdalığındaki geri dönüşümü üç boyutlu bir ortamda sunmuştu.
 

SCARLETT RAVEN

Scarlett Raven, 2016 yılında Washington Green Fine Art galerisinde açtığı sergideki eserlerinde artırılmış gerçekliği kullandı. Raven; Blippar uygulaması ile sanatseverlere akıllı telefonlarından eserlerin kilidini açarak yeni bir deneyim yaşattı.

Scarlett Raven

PRIYA’S SHAKTI

Mahendra Parshuram Vartak, Niren Vashram Savaniya ve Sham Maruti Jadhav hazırladıkları hikâye projesi kapsamında sergilemede artırılmış gerçeklik uygulamasını kullandı.

Ölümlü Bir kadın ve Tanrıça olan Parvati Hindistan’da toplumsal cinsiyet temelli cinsel şiddete karşı savaştı. Sanatçılar bu hikâyede İzleyicileri tamamen interaktif uygulamalar ve artırılmış gerçeklikle izleyicisini dinamik karakter ve konuşmalarla daha gerçekçi bir hikâye anlatmak istedi.

Priya's Shakti

Hikâyede yer alan tüm resimler ücretsiz bir uygulama olan Blippar aracılığıyla görülen artırılmış gerçeklik unsurlarıyla donatılmıştır. İzleyiciler, Blippar ile hikâyenin sayfalarını akıllı telefonlarında taradıklarında, özel animasyonu ve filmleri duvardan dışarıya çıkarıp görme imkanı yakalamışlardır.

Yazı: Fulden Karayel

Yazı ve Fotoğraflar: Fulden Karayel Okumuş