Dünyaca Ünlü Sanatçı Banksy'nin Sergisi Londra Covent Garden’da! | Yazan Nurdan Ateş

  

Melbourne, Tel Aviv, Toronto, Miami, Sydney‘de 750.000'den fazla ziyaretçisiyle dünyayı dolaşan Banksy tarafından yetkilendirilmemiş, küratörlüğü sanatçıyla birlikte gerçekleştirilmemiş, eserlerin özel koleksiyonlardan ödünç alınarak sergilendiği “The Art of Banksy“ Covent Garden’da!

Müzelerle ve sanat galerileri ile dalga geçen ’Gerilla Artist’ olan anılan savaş karşıtı, çevreci , hayvan hakları savunucusu, tüketim çılgınlığı ve kapitalizmi eleştiren mesajlar içeren grafiti  çalışmaları ile ünlü, kimliği ve kendini maske ile saklayan İngiliz sanatçı insanları kimi zaman  sokakta kimi zaman sokak sanatını dünyaca ünlü müzayede evinde bol sıfırlı alıcı bulan eserini parçalayarak şaşırtmaya devam ediyor. Böylece sokak sanatının temelinde yatan; sanatın sergilendiği galeri, müze, müzayede salonlarını reddeden, dalga geçen, geleneksel değerlere karşı duran duruşu, kendine özgü yöntemlerle yerle bir ederek eleştirilerinin öznesi olmayı başarıyor. Time dergisinin 2010 yılı, dünyada  en etkili 100 kişi arasında  Barack Obama, Steve Jobs, Lady Gaga ile birlikte ismi geçen Banksy‘nin 1997-2008 yılları arasında ürettiği özel koleksiyonlardan toplanmış eserlerini görmek üzere Covent Garden’ın yolunu tutuyorum.

İnsanoğlunun bilinmeze, gizli olana ilgisi şüphesiz bildiğine, apaçık ortada olana  oranla hep daha fazla olmuştur. Kimliğini bilseydik, ismi hep “teyit edilmemekle birlikte ……” diye geçmeseydi bugün bu kadar cesur ve  ünlü olur muydu? Bilinmez. 1973 Bristol doğumlu olduğu bilinen sanatçının hayatı yine bir  rivayete  göre, 9 yaşında okulda  en yakın arkadaşına bilerek zarar verdiği iftirası ile değişiyor. Masumiyetini  annesine bile ispatlayamayan genç, okuldan atılarak sokak ve sokak sanatıyla tanışıp sisteme isyanını Bristol duvarları ve trenlerini boyayarak dile getiriyor. İlk zamanlarda kamu malına zarar, vandalizm suçlamasından korunmak için ismini gizli tutuyor ama bakıyor ki  duvarlara yaptığı çarpıcı müthiş çalışmalar  gizli kimliği ile daha da ilgi çekici bu gizemi sürdürmeyi tercih ediyor sanırım.

Çalışmalarını DryBreadZ Crew (DBZ ) grubunun bir parçası olarak serbest el işçiliği ile yapan sanatçı 1990'ların sonlarında karakteristik şablon stiline geçti. Sanatçı çalıştığı alanı genellikle çıkartmalarla işaretlerdi.

 

1997 ‘de Aylık  Sleaze Nation dergisi fotoğrafçısı Steve Lazarides ile tanışan sanatçının 2003 yılında dergi için tasarladığı poster ‘Have a nice day’.Fotoğrafçı Steve Lazarides, 2009 yılına kadar sanatçının menajeri olarak çalışmış. 

Brooklyn Müzesi, British Museum, Tate Britain, Metropolitan Museum of Art gibi dünyanın önde gelen sanat kurumlarına kendini gizleyen  kıyafetlerle girip, pek çok klasik eserin sergilendiği  duvarlara  illegal yollarla, kendine özgü çalışmalarını yapıştırdı ve bir şekilde yakalanmadı.

Banksy’nin  British Museum’a  altına “Post Kaotik Döneme Aittir” notu  ile bıraktığı çalışması Peckham Rock. Müze çalışanları ve ziyaretçilerin 3 gün farkına varmadığı bu eser bugün orda sergilenmemekle birlikte Müzenin kalıcı koleksiyonuna eklenmiştir.

 

 Kırmızı Balonlu Kız

Londra’nın pek çok duvarını süsleyen Banksy’nin en tanınan çalışması Kırmızı Balonlu Kız  ve Pembe Balonlu Kız. ”Her zaman umut vardır “ mottosunu taşıyan  eser ilk Waterloo Köprüsü üzerinde belirmiş. 2018 yılında Londra’da Sotheby’s müzayede evİnde 1,42 milyon sterline satılmasının ardından çerçeve içine yerleştirilmiş kağıt öğütücü marifetiyle kendini yok etmiş  ve tüm sanat dünyasını şoke etmeyi başarmıştır. Eseri alan Avrupalı koleksiyoner sanat tarihine damga vurduğu için değerine değer kattığını düşünerek alım işlemini gerçekleştirmiştir. Yarısı çerçeve içinde, yarısı parçalara ayrılmış eserin ismi ”Love is in the Bin” olarak değiştirilmiş, eserin bu halini görebilmek için, insanlar yağmurda uzun kuyruklar beklemişti. 

Love is in the Air, 2003

Kudüs’te 2003‘te ortaya çıkmış Banksy‘in en tanınmış çalışmalarından. Savaşa, yıkıma rağmen barışın ve umudun simgesi haline gelen eserde maskeli isyancı molotof kokteyli yerine bir demet çiçek atıyor. Pek çok versiyonu olan eserin satışının  yapılacağı  müzayede evi Sotheby’s geçtiğimiz Mayıs ayında, ilk kez fiziksel bir sanat eserine kripto para ile ödeme kabul edeceğini açıklamıştı.

 

Napalm veya Can’t Beat That Feeling ismi ile bilinen eseri (2002)

Vietnam savaşı sırasında fotoğrafçı Nick Ut tarafından çekilen ödüllü, insanın kalbini parçalayan “The Terror of War” fotoğrafının Banksy yorumu. Vietnam’da Trang Bang köyüne yapılan yangın bombası saldırısından ağır yanıklarla  korku içinde çırılçıplak koşan 9 yaşındaki Phan Thi Kim Phuc isimli kızın, kapitalizmin yeni nesil askerleri arasında acı ile koşusu olarak yorumladım, ya siz?

 

Turf War 2003 yılı  ve Kate Moss 2005 yılı eseri. Churchill‘in kafasını Monikan gibi çim kafa şeklinde betimleyen sanatçı 20.yy‘ın en önemli figürü, 2.Dünya Savaşı kahramanı olarak olarak tanınan Churchill‘in gerçekte sömürgecilik ve İngiliz emperyalizmine olan etkisini hatırlatıyor.

 

Dismaland,2015

2015 yılında İngiltere’nin sahil bölgesi Somerset, Weston Süper Mare‘de Banksy tarafından düzenlenen geçiçi sanat projesi. Banksy‘in yeni 10 eserinin yanında Damien Hirst‘ün de yer aldığı pek çok sanatçının eserine yer verilen sergi alanı 36 gün boyunca 150.000 ziyaretçi çekti. İşin tuhaf kısmı Dismaland‘da gizlice inşa edildi, yerel halka Hollywood suç gerilim filmi çekildiği, işe alınan personelede var olmayan bir film için figüranlar oldukları söylendi ve Banksy imzalı Teşekkürler baskısı verildi.

 

        Lough Now 

Sanatçının ilk eserlerinden, Brighton Morley Caddesi'ndeki Ocean Room gece klübünün orda 6 metre uzunluğunda sprey boya ile yapılan bir duvar resmiydi. Bara bir fon oluşturmak için maymun deseni kullanıldı. Şimdi gülün ama bir gün sorumlu olacağız yazan önlüğü ile çökmüş omuzları ile ezilmiş mutsuz bir maymun. Çalışmalarında fare ve  maymun figürünü sıklıkla kullanan sanatçı tarih boyunca hayvanlara yapılan her türlü eziyetie karşı duruşunu her fırsatta dile getiriyor. Önlükteki kışkırtıcı metinle sanki Banksy, eziyet ettiğimiz hayvanların insanlara karşı yapabileceği  bir devrime karşı uyarıyor! 

“Walled Off Hotel”.

İngilizlerin Filistin’i ele geçirmesinden 100 yık sonra, 2017 yılında Beytüllahim ‘de açtığı oteli. Bir açıklamasında “Dünyadaki herhangi bir otelin en kötü manzarasına sahip“ diye bahsettiği otel Filistin’li sanatçılar  ve kendi eserleri ile dekore edilmiş. Otel askeri kışlalardan, bir lüx suite kadar değişen 10 odaya sahip. Otelde sanatçının kendi hediyelik ürünleri satılarak yerel halka gelir sağlanması düşünülmüş.

Crude Oils ,2005

Ham yağlar isimli sergisi Turf War ‘dan sonra düzenlediği 2. büyük sergisinde Claude Monet, Van Gogh, Edward Hopper ustaların kendince yorumlanmış replikalarını içeriyordu. Sergiye giriş ücretiz olup, sergiye Banksy ‘in ortama saldığı 200 farede eşlik etmiş. Burada o eserlerin kartpostalları sunulmuş.

 

HMV  veya Rocket Dog olarak bilinen eseri 2003

Dijital dünyaya geçmediğimiz, müziğin radyodan, pikaptan sonra CD playerdan dinlendiği, filmlerin önce beta kasetlerden sonra DVD 'lerden izlendiği günlerde Londra’ya gelebilmenın en güzel yanı Oxford cad üzerindeki dünyanın belki en büyük müzik ve eğlence mağazası HMV‘de kendini kaybede kadar alışveriş yapmaktı. Firmanın 1920‘lerde yaratılan ikonik logosu sanatçı Francis Barraud’un çizdiği gramofonu dikkatlice dinleyen Nipper isimli bir köpeğin resmiydi . İngilizlerin yayılmacı ve sömürgeci politikasına güzel bir gönderme...

 

Christ with shopping bags ,2004

Tüketim toplumuna, alışveriş çılgınlığına çok etkili bir eleştiri... Bende her kadının  giyinme odasında, gardrobunun kapağında bir baskısının bulunmasında fayda var, ne dersiniz?

Toxit Mary

Sanatçının Hristiyan dini ikonografisinin en önemli simgesi Meryem ve Bebek İsa yorumu... Zehirli Mary’de dini otorite ve insan arasındaki ilişkiyi hicveder. Sanatçı, dünyada din olgusunun savaşları, çok kültürlülüğe tahammülsüzlüğü, hoşgörüsüzlüğü beslediği, artmasında sebep olduğu kanısında.

Monkey Queen  2003 ve Queen Vic 2003 

Sanatçının İngiliz monarşisine, yayılmacı sömürgeci politikalarına, hükümetlerine, eskimiş kurumlara yöneltiği ağır eleştiri dolu, sansasyonel çalışmaları. Arkada Union Jack bayrağı renkleriyle maymun kraliçe çok kışkırtıcı bir serifrafi. İlk olarak Newent, Broad Street’de The Chill Out Zone adlı bir gençlik klübünün duvar resmi olarak sergilen eser cama konulmadan önce uzun süre içerde sergilenmiş. Resmin monarşiye ve ulusal bayrağa saygısızlık olduğu yönündeki şikayetlerin ardından “Banksygate“ olarak gazete manşetlerine taşınmış.

Yanında Kraliçe Viktorya başka bir kadının yüzüne otururken tasvir ediliyor. Kraliçe Viktorya‘nın “kadınların eşcinsel olamayacağı“ iddialarından ilham alarak, Jartiyer ve deri çizmeler giydirdiği mini etekli kraliçeyi tasvir etmiş. Bir kere daha İngilizlerin fikir ve ifade özgürlüğüne olan tahammülüne ve saygısına hayran olmamak mümkün değil. Orjinal resimleri dahil pek çok serigrafi baskısı bugün ünlü müzayedelerde, galerilerde yüksek fiyatlara alıcı bulan bu eserler çok ama çok kışkırtıcı... Kimliğinin resmen saklı olması, yapıtlarında cesaret sınırını zorlamasında kuşkusuz çok etkili...

Because I am Worthless (pink),2004

Maymun  ve fareyi çalışamaları da sıklıkla kullanan ve çok seven sanatçı geçtiğimiz sene pandemiden dolayı evlere kapandığımız dönem, 15 Nisan'da “Karım evden çalışmamdan nefret ediyor“ diyerek banyosunu fare resimleri ile boyamış ve kendi instragram hesabından paylaşmıştı.

“Kendinizi kirli, önemsiz veya sevilmemiş hissediyorsanız, fareler iyi bir rol modeldir. İzinsiz yaşarlar, toplum hiyerarşisine saygıları yoktur ve günde 50 kere seks yaparlar“. Banksy 

Brace Yourself 

2010 yılında Banksy yönetmenliğini yaptığı Exit Through the Gift Shop belgesel filminde Los Angeles’ta Fransız göçmen Thierry Guetta’nın hikayesini ve sokak sanatına olan takıntısını konu alıyor. Utah, Park City ‘deki Sundance Film Festivalinde galası yapılan eser 2010 yılı en ıyı belgesel kategorisınde Oscara aday gösterilmişti. Filmin adının daha önce bir müzik grubuna ait olduğunu bilmeyen sanatçı ,grupla görüşüp isim hakkını alıp, grup isimlerini ‘Brace Yourself‘ olarak değiştirince Banksy tabloyu, grubun konserlerinde arka planda kullanılması için  teşekkür mahiyetinde hediye ediyor.

Banksy hayranlarının kaçırmaması gereken sergiyi, görme şansı olmayanlar için dilimin döndüğü kalemimin yettiği kadar anlatmaya çalıştım. Keyifli okumalar...

Yazı ve Fotoğraflar: Nurdan Ateş