Frieze London 2022 İzlenimleri I Yazan Nurdan Ateş

2003’den bu yana Londra‘nın en prestijli sanat fuarı Frieze London ve Frieze Masters 12 Ekim ön gösterimi ile dünyanın dört bir yanından gelen sanatseverlerle buluştu. Biletli girişlerin 13 Ekim’de başladığı etkinlik 16 Ekim gecesi sona erecek.

42 ülkeden 280 galeriye ev sahipliği yapan etkinlik her sene olduğu gibi Regents Park ‘ta 3 bölümden oluşuyor. Direktörlüğünü Eva Langret‘in üstlendiği Frieze London‘da 160 çağdaş sanat galerisini, direktörlüğünü Nathan Clements -Gillespie‘nin üstlendiği Frieze Masters‘da 120 galeri bulunuyor. 14 Eylül’de Regents Park’ın İngiliz Bahçelerinde halka açık sergilen Frieze Sculpture‘ın küratörü Clare Lilley. 19 büyük ölçekli çalışmanın sergilendiği park her sene  olduğu gibi bu senede büyük ilgi görüyor. Londra dünyanın ve Avrupa’nın önemli Global sanat piyasası ve ticaretinde üst seviye ağırlığını ortaya koymakta. Frieze Masters ve Frieze London'da yer alan 281 galeriden 110 tanesinin Londra’da sabit galerisinin olması bunu teyit etse de, bu sene gerek Brexit gerekse Avrupa’daki ekonomik yavaşlama ve en önemlisi Rusya-Ukranya savaşı nedeniyle dünyada ikinci büyük sanat piyasası olarak yerini Çin’e kaptırmış durumda. Ekonomist gözümle piyasaya baktığımda Brexit’le birlikte son 5 senede Amerikan dolarına karşı %40'a yakın değer kaybeden İngiliz Sterlinine karşı kuvvetli Amerikan doları ki şu an parite yaklaşık GBP/USD 1.10 fuarı Amerikalı koleksiyonerler ve alıcılar için çok cazip kılıyor. Frieze London‘da fiyatlar 8.000-250.000 pound arası, Frieze Masters'da gördüğüm Alberto Giacometti‘nin Buste d’Annette eseri  4.600.000 USD, Femme Assise tablosu Thomas Gibson Fine Art Ltd’de 6.250.000 USD değerindeydi. Yine örnek verecek olursak Henry Moore’un ufak Thin Reclining Modeli 1.200.000 pound değerindeydi.

Küratörlüğünü 10 senedir Clare Lilley‘in üstlendiği Frieze Scul Frieze London ve Masters bulunduğu çadırların arasındaki yol boyunca halka açık olarak sergileniyor.  

2018‘de aramızdan ayrılan Amerikalı pop-art sanatçı Robert Indiana’nın İkonik Love çalışmalarında ‘Imperial LOVE’ ile başlayalım. 

Anıtsal, büyük ölçekli eserleri ve bölgeye özel arazi sanatı ile ünlü Amerikalı heykeltraş Beverly Pepper’ın  “Curvae in Curvae“. 2020’de uzun süre yaşadığı İtalya‘da vefat eden sanatçının 2012 yılı çalışması Curvae. Pepper’in eğrileri, metalin kırmızıya çalan yıpranmış yüzeyi adeta sonbaharda doğaya düşen yaprak gibi kıvrılmış...

Ron Arad, R.A, Dubito Ergo Cogito, 2022

İsrailli endüstriyel tasarımcı, mimar  ve sanatçı Ron Arad’ın Rodin’in meşhur Düşünen Adam heykelinden esinlendiği çalışması.

“Rodin’in Thinker’ı oturduğu yere poposunun ve ayak izini bırakarak gitti. ”Şüpheleniyorum o yüzden düşünüyorum…” 

Peju Alatise, Sim& the Yellow Glass Birds, 2022

Parkın en anlamlı heykeli disiplinler arası sanatçı, mimar ve yazar Peju Alatise’nin eseri Sim ve sarı cam kuşları. Sim küçük yaşta Lagos’ta bir evde çalışan hizmetli. Alternatif, hayal dünyası ise istediği zaman uçabileceği, konuşan kuşların olduğu, ayın aydınlattığı, kelebeklerle dolu bir dünya. Çalışmaları ile geçmişte Nijerya’daki sömürücü emek uygulamalarını ve genç kızlara odaklanarak çocuk haklarını araştıran, vurucu sorular soran sanatçı eserinin yan duvarlarına Sim‘in 2 farklı dünya arasında ki hikayesini yazmayı unutmamış.

Park alanından ben ilk olarak Frieze London’ı görmek istedim. Girişte Marinella Senatore imzalı Bodies in Alliance eseri.

Emma Talbot‘un Frieze London giriş koridoru tavanı için tasarladığı çalışması.

Berlin’de yaşayan İtalyan sanatçı Monica Bonvicini “She Wore”, Konig Galerie. 

İran’lı grafik tasarımcı ve sanatçı Homa Delvaray, Knife from ‘Khash‘ series.

İngiliz sanatçı Grayson Perry‘nin ‘Our Town’, 2022 Paragon Gallery. 

Jeffrey Gibson, Stars in Their Eyes - 2022

Amerikalı sanatçı Jeffrey Gibson 5 Amerikan yerli kabilelerinden 2’si  Choctaw -Cherokee mirasından ilham alıyor. Sanatçı  resim, performans, heykel, tekstil  ve video gibi çok yönlü pratiğe sahip. Stephen Friedman Gallery sanatçının 6 kompozit resim, 2 büyük boncuklu kum torbası ve boncuklu büst çalışmasını sergiliyor.

Ganalı heykeltraş El Anatsui‘nin yine müthiş bir çalışması. Şişe, içecek ve her türlü kapakları ezerek, düzelterek  ve onları metal sicimlerle dikerek müthiş tapestryler yaratıyor.

El Anatsui, Sovereignty, 2021, Goodman Gallery  

Sanatçı Anthea Hamilton‘nun Loewe firmasının reklam kampanyası için tasarladığı deri balkabakları Thomas Dane Gallery.

İsviçre doğumlu, çalışmalarını Almanya‘da sürdüren Reto Pulfer Hollybushgardens Gallery.

Frieze London çadırından çıkıp, 14 dk’lık yürüyüş mesafesindeki Frieze Masters alanına ulaşıyorum. 19 senedir aynı bölgede yapılan Frieze London‘da adım başı açıklayıcı tabelaları, nasıl ve kaç dk yürüyüş mesafesi olduğuna ilişkin detaylı yön tabelaları ile beni bir Türk olarak düşüncelere boğdu. Bu sene vip gösteriminde büyük Kaos’un yaşandığı Contemporary İstanbul‘un trafik ve düzensizlik beni fuara girmeden bunaltmıştı. Contemporary İstanbul ‘un kendi instagram sitesinde adrese ulaşılacak linki tıkladığınızda ulaşılan kapı kapalı olup kapıda duran görevli ‘diğer kapı‘ ‘diğer kapı’  diye bağırarak sadece girişi durduruyordu. Şimdi ben bir turist olsam veya bir yabancı koleksiyoner nasıl diğer kapıyı bulacağım? Hiç mi düşünülmedi diye sormadan edemiyorum. Tabela yok, yön işareti hiç yok… Cumartesi Feci bir trafik. Onlarca inşaat kamyonunun kilitlediği trafik nedeniyle diğer kapıya 40 dakikada ulaşabildim. İstanbul ve ülkemiz sanat ve kültür ve turizm politikası açısından önemli bu fuar için, en azından 4 günlüğüne bölgedeki inşaat faaliyeti durabilirdi! diyemeyeceğim ama ağır araçların trafiği iyiden iyiye bloke etmemesi için daha dikkatli organize edilebilinir miydi ? Acaba…

Kafamda deli sorular, ülkem için iyi temennilerle, hafiften çiselemeye başlayan yağmurla Frieze Masters‘a giriyorum.

Francis Bacon, Seated Figure on a Couch, 1959, Skarstedt Gallery 

Andy Warhol, Man Ray, 1974, Skarstedt Gallery 

Helly Nahmad Galeri geniş kapsamlı Joan Miro seçkileri ile yer almış.

Joan Mıro, Jack in the Box, 1953 ve Soiree snob chez la princesse, 1946

Dirimart Galeri’yi ünlü ressamımız Fahrelnissa Zeid seçkileri  Frieze Masters ‘da görmek benim için gurur kaynağıydı.

Fahrelnissa Zeid, Loch Lomond, 1948

Sanatçının önemli eserlerinden biri Loch Lomond. Figüratiften soyuta geçmeye başladığı dönem olması bakımında anlamlı bir değer taşıyan eseri yaklaşık Usd 2.5 milyon civarında.

20 yüzyılın öncü kadın sanatçılarına adanmış Frieze ‘Spotlight’ bölümünde Nijarya’lı  Ko Galeri, 71 yaşında, uluslararası üne sahip batik ve adire sanatçısı Nike Davies-Okundaye bulunuyor. 1951 yılında Nijerya’nın Ogidi şehrinde dünyaya gelen ve geleneksel Nijerya sanatlarının yeniden canlanmasında merkezi bir figür olan sanatçı ile sergi alanında tanışma fırsatını bulmam büyük bir sürpriz oldu. Kahve molasında otururken Financial Times gazetesinin Collecting ekinde haberini okuduğum sanatçı ile fotoğraf çektirebilme imkanı bulmam çok değerliydi.

Resmi bir sanat eğitimi almamış olan Nike eski dokuma ve boyama yöntemlerinden ilham alarak geleneksel Adire tasarımlarının dünyaya tanıtılmasında büyük rol oynadı. Ard arda gelen kadın kuşaklar tarafından aktarılan bu ‘Kadın Sanatı’nın kültürel önemine bu sayede dikkat çekilmiş oldu. Nijerya’nın sanat ve kültür merkezi Osogbo’da yaşayan Avusturyalı sanatçı Susanne Wenger yanında çıraklık yaparak başladığı sanat yaşamında, Osogbo Sanat hareketinin bir parçası olarak tanındı. Harvard Üniversitesi dahil olmak üzere  dünyanın dört bir yanından üniversitelerde geleneksel tekstil teknikleri konusunda misafir öğretim görevlisi olarak hizmet vermeye devam etti. Washington DC. Smithsonian, British Library, Victoria&Albert Müzesi olmak üzere pek çok müzenin daimi koleksiyonları arasında eserleri bulunan sanatçının, sanatsal pratiğinin yanında zanaat endüstrisinde  kadınlara verdiği desteklede tanınır. Ososgbo’da kırsal kesimlerdeki kadınlara ücretsiz indigo kumaş boyama teknikleri öğretiyor ve zanaatın yaygınlaşmasına destek oluyor. İtalya hükümeti 2000 yılında Nijeryalı sex işçilerini İtalyan el sanatları konusunda eğitmek üzere davet edildi ve 5000’den fazla kadına yardım ederek hayatlarını değiştirdi.

Nike Davies-Okundaye ve arka planda Adire örneği. 

Üstte sanatçının 1972 yılı Osun çalışması, altta 1968 Animal World.

1900 doğumlu Afrika kökenli Amerikalı sanatçı, müzisyen, şair ve vaiz dünyaca ünlü Rahibe Gertrude Morgan eserleri ile Masters bölümünde.

Auguste Rodin, La Baiser (The Kiss), Bronz eser 2.5 milyon pound değerinde, Bowman Sculpture  

Keith Haring, Untitled 1981, Archeus /Post Modern Gallery

Alberto Giacometti, Femme Debout, Van de Weghe Fine ART

David Hockney, The Arrival of Spring in Woldgate,2011, Offer Waterman Gallery

Alberto Giacometti, Diego Assis, 1965, Eykyn Maclean 

İznik çinilerinden, gümüş parçalara, mobilyalara kadar pek çok değerli koleksiyon parçasınında yer aldığı sergi alanından kapanmaya son dakikalar kala ayrılıyorum. Frieze London 13-16 Ekim Pazar gününe kadar sanatseverlerle Regents Park‘ta buluşmaya devam edecek.

Yazı ve Fotoğraflar: Nurdan Ateş