Ortaklaşa: Kültür, Diyalog ve Destek Programı’nın Hibe Desteğiyle Hayata Geçirilen Çekirdek Eskişehir

İstanbul Kültür Sanat Vakfı’nın (İKSV) Avrupa Birliği’nin desteğiyle yürüttüğü Ortaklaşa: Kültür, Diyalog ve Destek Programı’nın birinci açık çağrı döneminde hibe alan projelerden “Çekirdek Eskişehir”, kente katılımcı yaklaşımla tasarlanan bir diyalog ve üretim alanı kazandırıyor.

İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV) tarafından, Avrupa Birliği desteğiyle yürütülen Ortaklaşa: Kültür, Diyalog ve Destek Programı kapsamında hibe desteği alan Çekirdek Eskişehir projesi; Eskişehir’de belediyeye ait bir mekânın sanatçılar ve kültür-sanat üreticileri için diyalog ve üretim alanına dönüşmesi hedefiyle Puruli Kültür Sanat Derneği yürütücülüğünde ve Eskişehir Büyükşehir Belediyesi ortaklığında hayata geçirildi. Kentpark içinde yer alan ve daha önce restoran olarak kullanılan binanın, kültür-sanat mekânına dönüşüm önerisi katılımcı bir süreçle tasarlandı. Mekânın, önümüzdeki dönemde kentteki kültürel hayata yeni bir soluk getirecek etkinliklere evsahipliği yapması planlanıyor. 

Çekirdek Eskişehir projesi kapsamında neler yapıldı?

Proje kapsamında mekânın ideal dönüşüm planı, Eskişehir’deki kültür-sanat aktörleriyle yapılan toplantı ve atölye çalışmalarında belirlenen ihtiyaçlar doğrultusunda, katılımcı yöntemlerle ulusal ve uluslararası paydaşlardan edinilen deneyimlerle tasarlandı. Plan, üç bileşen çerçevesinde şekillendirildi: Mimari tasarım, kültür-sanat programı ve yönetişim modeli. 

Mimari tasarım, mekânın çok disiplinli ve erişilebilir bir kültür-sanat alanına dönüşmesini sağlayan bir konsept çerçevesinde hazırlandı. Bu tasarım; binadaki iç ve dış mekânların modüler olmasını, etkinliklerin ihtiyaçlarına cevap verecek malzemelerin seçilmesini ve teknik olarak da sürdürülebilir çözümlerle desteklenmesini içeriyor. Mekânın engelli bireyler için uygun altyapı ve koşulları sunması, sürdürülebilirlik ekseninde ise yerel kaynakların ve tedarik zincirlerinin kullanılması hedefleniyor.

Mekânın kültür-sanat programlamasına ilişkin belirlenen temel ilkeler arasında kapsayıcılık, sanat üretimine alan açma, disiplinlerarası işbirliği ve programlamada sürdürülebilirlik ön plana çıkıyor. Mekân ücretsiz olarak sanatçılar, kültür sanat girişimleri ve sivil toplum örgütlerinin kullanımına açık olacak. 

Yerel, ulusal ve uluslararası kültür-sanat aktörleriyle birlikte çeşitli atölyeler ve toplantılar sonucu ortaya çıkarılan bütüncül yönetişim modeli ise kamu ve sivil toplumun birlikte çalıştığı bir öneri sunuyor. Bu kapsamda, mekânın, Eskişehir Büyükşehir Belediyesi ile Eskişehirli sanatçılar ve yerel sivil toplum işbirliğiyle ortaklaşa yönetilmesi hedefleniyor.

Çekirdek Eskişehir, yarattığı yönetişim ve işbirliği modelinin uzun vadede Türkiye’nin başka şehirlerinde de yaygınlaşmasını amaçlıyor. Proje sürecinde Puruli Kültür Sanat Derneği ile Eskişehir Büyükşehir Belediyesi arasında imzalanan 5 yıllık protokol mekânın kültür-sanat ana odağıyla, sivil aktörler tarafından kullanılmasını garanti altına alıyor. 

Proje kapsamında ayrıca bugüne kadar Türkiye’den Kültürhane, Müze Gazhane, Postane, Tasarım Atölyesi Kadıköy, IDEA Kadıköy, Pancar Deposu, Nilüfer Belediyesi Sosyal Girişimcilik Merkezi ve Sosyal İnovasyon Merkezi, Tamirhane ve Bomonti Ada olmak üzere 10 kültür-sanat mekânı temsilcisi Eskişehir’de ağırlandı; Konak Belediyesi, Darağaç Kolektifi, Odeon Pergamon ve Depo Pergamon olmak üzere dört kurum deneyim paylaşımı için ziyaret edildi, Eskişehir’de yerel paydaşların katılımıyla bir festival düzenlendi ve mekânın yaratacağı sosyal etkiyi ölçmek amacıyla performans, kullanım, etkileşim ve ekosistem olmak üzere dört başlık altında 21 gösterge belirlendi.

Proje süresince yerel, ulusal ve uluslararası kültür-sanat aktörlerinin yer aldığı bir de Paydaş Haritası oluşturuldu. Haritada 60’tan fazla alanda ve sektörde çalışan aktörler çeşitli kategoriler altında gruplandırıldı. Hazırlanan paydaş haritasına Puruli Kültür Sanat Derneği’nin web sitesinden ulaşılabilir.

Kapanış etkinlikleri topluluk üyelerinin katkısı ve katılımıyla gerçekleştirildi 

Çekirdek Eskişehir projesi, bir yıllık yolculuğunu 18-19 Ekim 2024 tarihlerinde düzenlenen kapanış etkinlikleriyle tamamladı. Eskişehir Kentpark’ta iki gün süren kapanış etkinliklerinde yerel, ulusal ve uluslararası proje paydaşları, sanatçılar ve Eskişehir halkı bir araya geldi.

Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu Sivil Toplum, Temel Haklar, Yargı ve İçişleri Program Yöneticisi Maria Chiara Piazza, İKSV Genel Müdürü Görgün Taner ve Eskişehir Büyükşehir Belediye Başkan Vekili Hasan Ünal’ın katılımıyla yapılan açılış konuşmalarında, Ortaklaşa: Kültür, Diyalog ve Destek Programı’nın kültür-sanat alanında faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşları ve belediyeler arasındaki diyaloğu ve işbirliklerini geliştirmeye yönelik hedefinin olumlu sonuçlarına işaret edildi.

Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu Sivil Toplum, Temel Haklar, Yargı ve İçişleri Program Yöneticisi Maria Chiara Piazza konuşmasında: “Çekirdek Eskişehir ile yalnızca bir bina yeniden işlevlendirilmedi; yerel ve ulusal kültürel aktörler, sanatçılar, sivil toplum kuruluşları, yerel yönetim dâhil tüm paydaşların özverili çalışmaları sayesinde kapsayıcılığa ve erişilebilirliğe örnek olan bir merkez yaratıldı. Bu merkez, Eskişehir’in kültürel hayatını zenginleştirmekle kalmayarak diğer şehirler için de ilham verici bir örnek teşkil edecektir. Kültür sektörünün olumlu toplumsal değişime nasıl öncülük edebileceğinin ve toplumun genel refahına nasıl katkı sağlayabileceğinin parlayan bir örneği olarak hem Türkiye’de hem de Avrupa’da kültür, kapsayıcılık, işbirliği ve kentsel dönüşümü harmanlayan projelere ilham kaynağı olacağına olan güvenim tam.” dedi.

İKSV Genel Müdürü Görgün Taner konuşmasında “Çekirdek Eskişehir; yerel, ulusal ve uluslararası paydaşların yer aldığı katılımcı bir süreçle kamu ve sivil toplumun birlikte çalıştığı bir yönetişim modeli öneriyor. Proje sürecinde Puruli Kültür Sanat Derneği ile Eskişehir Büyükşehir Belediyesi arasında imzalanan beş yıllık protokolle mekânın kültür- sanat amacıyla, sivil aktörler tarafından kullanılmasının garanti altına alınması da projenin devamlılığı konusunda umut verici bir gelişme.” dedi.

Eskişehir Büyükşehir Belediye Başkan Vekili Hasan Ünal da yaptığı konuşmada şunları ifade etti: “Çekirdek Eskişehir, şehrimizde kültür-sanat faaliyetlerine hız kesmeden devam edilmesi için yaptığımız çalışmaları çeşitlendirerek; sanat alanlarını ve sanat üreticilerini destekleme amacımız için önemli bir fırsat vermiş oldu. Çekirdek Eskişehir projesi ile birkaç yıldır kapalı olan bu alanı sanat üreticilerine, kültür sanat alanında faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşlarına ve sanatseverlere açmayı heyecanla bekliyoruz. Özellikle üretim alanı bulmakta ve sanatlarını sergilemekte zorluk yaşayan genç sanatçılar için bu mekânın önemli bir destek olacağını düşünüyoruz.”

Projenin Eskişehirli sanatçı paydaşlarından multidisipliner sanatçılar Akın Ayaz ve Etem Aka Sözbilir’in varil yorumlama isimli canlı boyama etkinliğinin ardından proje faaliyetlerini anlatan bir kısa film gösterimi yapıldı ve ilk gün etkinlikleri Ege Ön Trio’nun caz konseriyle sona erdi. 

İkinci gün Çekirdek Eskişehir projesinin çıktılarının ve geleceğe dair vizyonunun paylaşıldığı bir sunum gerçekleştirildi. Akademisyen ve kent tarımcısı Bediz Yılmaz, İyiEkim eşkurucusu Evren Yıldırım ve Postane Operasyonlar Direktörü Mert Balıkçı yürütücülüğünde Kent Bahçeciliği atölyesi; Kırkayak Kültür'den Emine Doğan Kaya, Merve Tüter ve Öznur Erat yürütücülüğünde MutfakNa Atölye; Pulsec kurucusu Caner Yalın yürütücülüğünde Yukarı Dönüşüm Atölyesi ve Yapboz Dünya Kukla ve Oyuncak Atölyeleri kurucusu Adem Dağlar yürütücülüğünde Kukla&Oyuncak Atölyesi gerçekleştirildi. Atölye çalışmalarının yanı sıra Eskişehirli tasarımcılar ve üreticilerin katıldığı Tasarım ve Üretim Pazarı da etkinlikte katılımcılarla buluştu.

 

Ortaklaşa: Kültür, Diyalog ve Destek Programı

Ortaklaşa: Kültür, Diyalog ve Destek Programı, İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV) tarafından, Avrupa Birliği desteğiyle, Marmara Belediyeler Birliği (MBB) iştiraki ve EUNIC (Avrupa Birliği Ulusal Kültür Enstitüleri) Ankara ve İstanbul işbirliğiyle hayata geçiriliyor. 

Program, Türkiye genelinde kültür-sanat alanını, STK’lar ve belediyeler arasındaki işbirliklerini ortak projeler aracılığıyla güçlendirmeyi, kültür profesyonellerinin kültür politikaları ve yönetimi alanındaki gelişimlerini desteklemeyi, katılımcı yerel kültür politikalarının oluşumunu teşvik etmeyi amaçlıyor. 

Üç yıl süren proje kapsamında kültür-sanat odaklı STK’larla yerel yönetimlerin birlikte üretecekleri projelere toplam 1,3 milyon avro hibe desteği sağlanıyor. Ortaklaşa: Kültür, Diyalog ve Destek Programı; Öğrenme, Diyalog ve Hibe olmak üzere üç alt programdan oluşuyor.